انیمیشن روح جدیدترین ساخته ی دیزنی و استودیو پیکسار، اگرچه در پوسته و لایه ی سطحی خود موضوعاتی از قبیل زندگی چیست؟ ما باید چطور از زندگی لذت ببریم؟ را مطرح می کند، اما فراموش نکنید که در فرامتن و لایه ی زیرین خود، مفاهیمی همچون مرگ، دنیای پساز مرگ، جبر و اختیار، دنیای قبل از تولد ( که در آموزه های اسلامی با نام جهان ذر از آن یاد می شود ) و حتی تناسخ را مطرح کرده است که این موضوع، جسارت دیزنی و البته اهمیت این موضوعات برای نسل های جوان و نوجوان پرسشگر و جویای حقیقت قرن 21 را می رساند که به هر دو لایه خواهیم پرداخت. برویم سر اصل مطلب، سوال اول، جو از زندگی چه می خواهد؟
نکته ی بسیار مهمی که انیمیشن روح در همان ابتدا به آن اشاره می کند وقتی است که مدیر مدرسه خبری را به جو ( شخصیت اصلی ) می دهد که او را خوشحال نمی کند. (( شما دیگه یک معلم تمام وقت موسیقی هستید)) مطمئنا این خبر می تواند زندگی خیلی از انسان ها را متحول کند، پس چرا جو از این خبر خوشحال نمی شود؟! نکته اینجاست که رضایت انسان از زندگی، هیچ ارتباطی با عرف جامعه و استاندارد های شغلی ندارد. چیزی که برای شما آرزو است ممکن است برای شخصی دیگر هیچ ارزشی نداشته باشد. اما عرف چیز دیگری می گوید؛ این عرف در انیمیشن چطور نمایش داده می شود؟
مادر جو که با نگاه فرزندش به زندگی مخالف است، دقیقا نمادی روشن از عرف و باید های قرار دادی یک جامعه است، مفهومی که در انیمیشن کوکو نیز به روشنی می شد درکش کرد. برخورد اجتناب ناپذیر این نسلی که حاضر است همه چیز را فدای علاقه ی هنری و قلبی خود کنند اما در مواجهه با عرف جامعه چطور خواهد بود؟ قطعا مقاومت و ایستادگی. اما قصه این بار همان الگوی انیمیشن کوکو را ادامه نمی دهد، نکته ی دیگر ی مطرح می شود، اینکه انسان چقدر باید و چقدر حق دارد غرق در چیزی شود؟ حالا معنی در چاه افتادن جو را می فهمیم، بله او زمانی به چاه افتاد که بیش از حد غرق چیزی شده بود. "موسیقی"
او که حالا تبدیل به یک روح شده خودش را در جایی می بیند که آن را THE GREAT AFTER می نامند. جایی که انسان ها به دو دسته تقسیم می شوند؛ افرادی که هیچ گونه مقاومتی در برابر ریلی که آنها را به سمت نور ابدی می برد نمی کنند ( انسان هایی که مرگ را پذیرفته اند ) و آنهایی که جمله ی (( من نمی دانم)) را بر زبان می آورند، این افراد همان هایی هستند که هرگز به جهان پس از مرگ نمی اندیشیدند و انتظار مرگ را نداشتند. جو که موفق به فرار از آنجا می شود ( چون او هنوز کامل نمرده، اجازه دارد به جهانی دیگر برود ) ناگهان خودش را در جهانی دیگر می یابد، جایی که آن را THE GREAT BEFORE می نامند، ( همانطور که گفتم در آموزه های اسلامی نام این جهان را جهان ذر می نامند ).
انیمیشن روح برخلاف جهان بعد ( آخرت ) که توضیحی از قوانین و شرایط آن به مخاطب نمی دهد، جهان قبل را با توصیفی کاملا فلسفی به مخاطبش معرفی می کند. جایی که ارواح با کمک مربیانی ( ارواحی که زندگی زمین را به نوعی تجربه کرده اند) به کسب ویژگی های رفتاری و اخلاقی، خودشان را برای ملحق شدن به جسم در دنیا آماده می کنند. اما اجازه دهید از این بخش ساده عبور نکنیم. دیزنی یک موضوع مفصل فلسفی را مطرح کرده (( آیا انسان ویژگی های رفتاری اش را در دنیا کسب می کند)) یا طبق چیزی که ما در روح می بینیم ویژگی هایی از قبل از تولد انسان به روح داده می شود؟
ارسطو معتقد بود اخلاق اکتسابی است ( یعنی ذره ذره بعد از تولد به انسان اضافه می شود و می آموزد ) و ما به صورت "موجوداتی فاقد حس اخلاقی" به دنیا می آییم، در حالی که زیگموند فروید نوزادان را از لحاظ اخلاقی لوح سفید تلقی می کرد. مطالعات جدید روانشناسی رشد حاکی از آنند که احتمالا "نیکی" در انسانیت ذاتی است (یا اگر بخواهیم فنی تر صحبت کنیم، کوکان در سنی پایین تر از آن په قبلا تصور می شد قابلیت تشخیص خیر و شر را دارند. ) انیمیشن روح، با اشاره مختصر به این موضوع، خیلی سریع از آن عبور می کند. جو که می داند راهی جز اطاعت از قوانین آنجا را ندارد، ناگزیر می شود که مسئولیت مربیگری یکی از ناآرام ترین ارواحی را بر عهده بگیرد که بزرگانی همچون آبراهام لینکن، گاندی، مادر ترزا نتوانستند انگیزه ای کافی در او برای پیوستن به یک جسم زمینی ایجاد کنند. نام این روح 22 است.
اگر دقت کرده باشید بعد از اینکه 22 متوجه می شود که هنوز هیچ دلیلی برای برگشتن به زمین برای او وجود ندارد، یک انگیزه برای تلاش پیدا می کند که به دنبال یک سوال به وجود می آید (( زمین چه دارد که جو برای برگشتن به آن این اندازه بی قرار است؟! )) بله او باید زمین را از نزدیک مزه می کرد تا دلیل انگیزه جو را درک کند، اما نکته ای که قصه قصد انتقالش را به مخاطب دارد این است که فقط وقتی می توانید جرقه ی زندگی خودتان را پیدا کنید که از نزدیک با اهداف خودتان روبرو شوید ( اشاره به صحنه ای که در راهروی همه چیز، پیتزا هیچ مزه ای نداشت، اما در زمین مزه حقیقی آن را تجربه کرد) در واقع به زمین آمدن 22 استعاره از تجربه کردن حقیقی زندگیست و راهروی همه چیز اشاره به زندگی در خیال و تفکر انسان دارد.
و اما ارواح گم شده، تا به حال برایتان پیش آمده که در چیزی به قدری غرق شوید که آن موضوع برایتان تبدیل به وسواس شود؟ طوری که آگاهی و هوشیاری خودتان را از واقعیت پیرامون خود از دست دهید؟ ارواح گمشده دقیقا مصداق چنین افرادی هستند. نشان می دهد که وقتی فرد روح خود را دوباره به دست می آورد ( استعاره از اینکه خودش را دوباره پیدا می کند )، همه چیز را متلاشی می کند یعنی شکستن هر آنچه او را تسخیر کرده است. و سپس قصه ما را از جهان ماورا دوباره به زمین بر می گرداند، جایی که روح جو در یک گربه حلول کرده و 22 حالا در کالبد جو قرار گرفته است و اینجاست که دیزنی فلسفه ی تولد انسان را مطرح می کند.
به پایان قسمت اول تحلیل و بررسی انیمیشن روح رسیدیم. امیدواریم مورد توجه شما قرار گرفته باشید.
این نقد برگرفته از پیج آقای مصطفی خسرویی می باشد، که از منتقدین برجسته سینما می باشد.
فیلم انسان ,انیمیشن ,زندگی ,زمین ,جهان ,کرده ,قرار گرفته ,بررسی انیمیشن ,برای برگشتن ,تولد انسان ,انیمیشن کوکو منبع
درباره این سایت